- Năm 1927 ông sang Pari làm việc tại trường Sư phạm-một trung tâm nổi tiếng về đào tạo những người có học vấn và tự do về tinh thần. Lúc này, ông bắt đầu viết những bài nghiên cứu về Joix, làm thơ, trở về Dublin học thêm về nghệ thuật, kết hợp giảng dạy, viết tiểu luận về Pruxt.

- Trong thập niên 1930, để thoát khỏi không khí ngột ngạt trong nước ông đã ra nước ngoài và đi du lịch nhiều nơi. Năm 1937 Beckett định cư ở Pari, làm quen với người bạn đời tương lai (kết hôn năm 1961) là nữ nghệ sĩ dương cầmSuzann Dumesni

- Đại chiến II nổ ra, dù là người ngoại quốc và tỏ ra xa rời chính trị, Beckett vẫn tham gia vào phong trào kháng chiến bí mật của Pháp. Tới năm 1942, sợ bị lộ ông phải trốn Pari ra vùng tự do có thời gian làm thuê trong một trang trại để kiếm sống

- Beckett mất tại Pari ngày 22/12/1989

1.2. Sự nghiệp

- Beckett không khởi đầu bằng kịch viết bằng tiếng Pháp mà bắt đầu sự nghiệp văn chương bằng tiểu luận, thơ, tiểu thuyết và truyện ngắn viết bằng tiếng Anh

- Với Beckett, cái nền là cả một chân trời rộng rãi của Châu Âu với những bóng dáng của Kafka, Jodx, Pruxt là những nhà tiểu thuyết rồi muộn hơn nữa là những nhà văn hiện sinh chủ nghĩa, họ là những nhà văn không chỉ viết kịch. Tuy nhiên, bởi Beckett nổi tiếng giữa lúc kịch Pháp có một sự đổi mới đáng kể cũng như ông vượt ra khỏi sự vô danh bằng ánh đèn sân khấu, nên người ta trước hết vẫn gắn ông với kịch Pháp vào những năm 50

- Từ năm 1938, một số tiểu thuyết được ông viết như Mơcphy (1938), mối tình đầu (1945). Từ 1947-1949 ông viết: Monca, Malon chết, Vật không tên, Trong khi chờ Godot, …

- Năm 1969, vinh quang đã đến với Beckett khi ông giành được giải thưởng Nobel văn học. Sau đó ông tiếp tục lối viết tạo một không khí dị biệt với những tác phẩm như: Đồng hành (1980), Thảm họa (1984) Những mối kích động (1989)

è “Dù cho Beckett không thu hút sự chú ý từ gốc tích Ailen của mình như Itx và Joyx nhưng các tác phẩm của ông, đôi khi, lại nói bóng gió một cách âu yếm về những chi tiết bất ngờ, đặc thù cho Ailen” (Risa Elmam)

2. Tác phẩm “Trong khi chờ Godot”

2.1. Vị trí, xuất xứ

- Trong khi chờ Godot là vở kịch đầu tiên trong sáng tác kịch của Samuel Beckett, tác phẩm khiến ông bước từ bóng tối ra ánh sáng bởi trước cuốn này, tên tuổi Beckett vẫn coi như chưa được biết đến

- Dù được viết năm 1948, nhưng phải đợi tới 3 năm sau mới được in. Xuất bản 1952, được công chiếu lần đầu tiên vào ngày 3/1/1953, tác phẩm bị từ chối dai dẳng từ nhiều nhà hát nay bỗng biến nhà văn trở thành người nổi tiếng. Khoảng cách từ lúc viết đến lúc ra mắt khán giả đã chứng tỏ sức đột phá của Trong khi chờ Godot bị cản trở như thế nào.

- Beckett có thừa nhận trong cuộc phỏng vấn hiếm hoi với phóng viên tờ bưu điện New York Jerry Tallmar rằng “Cuộc đối thoại trong vở kịch này dựa trên cuộc đối thoại giữa ông với người yêu Suzanne ở Roussillon, nơi hai người ẩn náu sau khi tổ chức kháng chiến Pháp bị đàn áp”

2.2. Nội dung chính của vở kịch

- Trong khi chờ Godot có hai nhân vật, hai người tuổi chưa già nhưng không còn trẻ nữa, Vladimir và Estragon, cố gắng tiêu phí thì giờ trong lúc chờ Godot – một nhân vật bí mật không bao giờ xuất hiện

- Vở kịch gồm 2 hồi, ở hồi 1 mở màn với hai gã lang thang Vladimir và Estragon gặp nhau bên “một cái cây trụi lá, trên một con đường ở nông thôn vào buổi chiều muộn”. Họ chờ đợi một con người tên là Godot, để giết thì giờ họ cố gắng gợi lại quá khứ, đùa cợt, ăn và phán đoán về Godot. Pozzo, một kẻ bạo chúa xuất hiện cùng với Lucky, người hầu của hắn ta. Godot gửi một lời nhắn rằng hôm đó ông ta không đến nhưng nhất định ngày hôm sau sẽ đến. Ở hồi 2, thời gian cũng vào chiều muộn như thế, cũng vẫn địa điểm đó nhưng cây đã ó vài cái lá, Vladimir và Estragon vẫn đợi, Godot gửi một người đưa tin đến nói cũng sẽ không đến, hai kẻ đợi chờ cố gắng để tự treo cổ và rồi tuyên bố họ sẽ rời đi, nhưng họ vẫn không hề nhúc nhích. Vở kịch kết thúc.

II. Vấn đề lí luận về kịch phi lí

1. Nguồn gốc kịch phi lí

- Kịch phi lí là khái niệm gắn với một loạt hiện tượng trong văn học Tây Âu những năm 50-60 của thế kỉ XX. Khái niệm “phi lí” (gốc La Tinh absurdus) xuất phát từ triết học chủ nghĩa hiện sinh về tính phi lí, tính vô nghĩa của cuộc sống .

- Thuật ngữ “kịch phi lí” xuất hiện trong lần biểu diễn ra mắt ở Pari vở kịch Nữ ca sĩ hói đầu (1950) của E.I-ô-nét-xco và Trong khi chờ Godot của Samuel Beckett.

2. Đặc điểm kịch phi lí

- Đặc điểm chính của kịch phi lí là “trình bày theo lối hài kịch nghịch dị những hình thức giả dối và vô nghĩa lí của sinh tồn con người. Kịch phi lí đoạn tuyệt với truyền thống do đó còn được gọi là “ phản văn học”, “phản kịch”, “phản sân khấu” (Từ điển thuật ngữ văn học)

- “Phản kịch” ở đây có thể được hình dung chủ yếu là phản kịch truyền thống bằng việc sử dụng những phương tiện trang trí sân khấu sơ sài, không chú trọng sự việc giống như thật, hủy diệt ba yếu tố cơ bản của kịch: xung đột, nhân vật và ngôn từ. Ngôn ngữ, đặc biệt là đối thoại dường như đã bị đe dọa và xóa bỏ đi giá trị vốn có trong kịch truyền thống, “ngôn ngữ của con người trong kịch phi lí bị biến thành hình thức, không còn khả năng làm phương tiện giao tiếp” nhưng ngược lại các vật thể lại trở thành hùng hồn khiến ngôn từ trong khi bị hủy diệt lại chiếm một vị trí quan trọng tới mức “có người coi ngôn ngữ như là nhân vật hàng đầu của kịch phi lí”

- Từ bỏ sự phân tích xã hội, phủ nhận năng lực của lí tính, nhưng kịch của sân khấu phi lí dù sao vẫn chứa đựng cảm hứng phản kháng thực tại tư sản, đạo đức và “lương tri” tư sản, tiểu thị dân

- Một trong những thủ pháp chính của kịch phi lí là nghịch dị, được coi như là thủ pháp chứa đựng nội dung đích thực của thực tại, bản chất phi logic và vô nghĩa của thực tại

3. Đặc điểm kịch phi lí của Samuel Beckett trong Trong khi chờ Godot

Có thể coi với vở kịch Trong khi chờ Godot Beckett là người mở đầu cho sự xuất hiện của kịch phi lí. Ta có thể tìm thấy tất cả những đặc điểm tiêu biểu nhất của kịch phi lí trong vở kịch này của ông. Vở kịch làm sụp đổ hoàn toàn những khái niệm quen thuộc của sân khấu kịch truyền thống: Không hành động, không xung đột, không có tình huống kịch dẫn đến sự phát triển của hành động để mà thắt nút hay cởi nút, cốt truyện hầu như không có gì để có thể kể lại gây hấp dẫn với người nghe và ngôn từ nhân vật lại ngớ ngẩn, sáo rỗng.

ð Chúng tôi nhấn mạnh rằng, vì đây là một vở kịch phi lí đã bị thủ tiêu hầu hết những yếu tố cơ bản của kịch truyền thống bởi vậy không thể tìm ra xung đột kịch trong tác phẩm ấy bởi thực chất xung đột ấy đã hoàn toàn bị thủ tiêu. Dưới đây, theo quan điểm của chúng tôi, chúng tôi sẽ đi đến làm rõ sự phá vỡ xung đột kịch trong tác phẩm Trong khi chờ Godot

III. Sự phá vỡ xung đột kịch trong Trong khi chờ Godot

Trong vở kịch này, chúng tôi nhìn nhận sự phá vỡ xung đột kịch được thể hiện trên những phương diện tiêu biểu sau: Sự phá vỡ tình huống kịch truyền thống, hành động, ngôn ngữ nhân vật và không gian- thời gian.

1. Sự phá vỡ tình huống kịch trong Trong khi chờ Godot

Tình huống kịch trong kịch truyền thống là quá trình phát triển kịch tính dựa trên “nguyên tắc nhân quả”, sự quy ước thỏa thuận về mặt tâm lí. Còn trong kịch phi lí, nguyên tắc nhân quả bị chối bỏ.

Trong tác phẩm Trong khi chờ Godot đã phá vỡ nguyên tắc hợp lí trong kịch truyền thống mà thay vào đó là một tình huống phi lí, đó là sự chờ đợi mù quáng và vô vọng. Họ chờ đợi một đối tượng không biết bao giờ sẽ đến. Vladimir và Estragon chờ đợi Godot ngày này qua ngày khác, ở cùng một địa điểm. Godot không đến và họ vẫn cứ chờ. Tình huống này lặp đi lặp lại và nó không có nguyên nhân, kết quả, không có kịch tính để tạo xung đột kịch. Hai nhân vật Estragon và Vladimir thất nghiệp tìm mọi cách giết thì giờ trong khi chờ đợi một người được gọi là Godot, nhưng cuối cùng đợi không được; Godot có thể tồn tại, cũng có thể không tồn tại, kịch kết thúc, Godot cũng không đến. Toàn bộ tác phẩm ngoài việc đợi chờ, không có một điều gì khác phát sinh, tại sao lại đợi Godot, Godot là ai, tại sao Godot không đến, tất cả những điều này đều không quan trọng. Tác phẩm dùng cốt truyện không kịch như vậy là để nói lên một điều, nhân loại ngoài việc đợi chờ vô vọng hoặc ngồi đó chờ chết thì không còn con đường nào khác; con người đã không thể biết được về vận mệnh của mình, không thể suy tư về tất cả những thứ quanh mình, cho nên, ngoài việc đợi chờ đầy tiêu cực, ngoài những việc vô nghĩa như vậy, còn biết làm gì đây? Tác phẩm không có nội dung cụ thể, đợi chờ mù quáng và vô vọng chính là nội dung, ý nghĩa của nó là sự vô nghĩa của đợi chờ..

Godot là biến âm của từ God có nghĩa là Chúa trời, Thượng đế. Điều đó mang lại cách lí giải mới mẻ cho vở kịch. Vở kịch chính là sự phác họa khôi hài về sự chờ đợi vô vọng của con người đối với một Đấng tối cao, một vị Chúa trời. Tác phẩm thể hiện khát vọng tìm kiếm chân lí, đức tin của con người.

Điều đặt ra ở đây là tại sao con người lại mong chờ Đấng Cứu tinh mãnh liệt đến vậy. Sở dĩ lòng tin đó không thể dập tắt vì nó thuộc về tâm linh con người. Từ lâu con người đã sống với một đức tin thiêng liêng.Dù có phải đánh đổi cả cuộc đời để chờ đợi thì con người vẫn không nguôi đi sự chờ đợi, dù mòn mỏi ê chề nhưng họ vẫn chờ đợi. Các nhân vật Estragon và Vladimir trong vở kịch là đại diện cho nhân loại với niềm tin thiêng liêng. Từ đó tác phẩm này đã khích lệ niềm tin và hi vọng của con người. Tác phẩm nhờ đó mà vẫn mang ý nghĩa tích cực.

ð Tiểu kết : Như vậy, tình huống kịch trong Trong khi chờ Godot tiêu biểu cho tình huống kịch trong kịch phi lí, không theo một nguyên tắc, một logic nào. Chính điều này là một nhân tố quan trọng để phá vỡ xung đột trong vở kịch này của Beckett.

2. Sự phá vỡ hành động kịch trong Trong khi chờ Godot

2.1. Hành động lặp lại và hỗn độn

Kịch theo quan niệm truyền thống được xây dựng trên những diễn biến duy nhất của một hành động bên ngoài gắn liền với sự đấu tranh của các nhân vật. Kịch truyền thống từ Aristot là kịch của hành động. Hành động chính là yếu tố duy trì sự vận hành của tác phẩm. Mối quan hệ bền vững giữa hai yếu tố xung đột và hành động tạo thành phẩm chất riêng biệt của thể loại: Hành động kịch thường phát triển theo hướng thuận chiều với xung đột kịch. Xung đột càng căng thẳng thì thiên hướng hành động càng trở nên quyết liệt và nhờ thế sức hấp dẫn lôi cuốn của tác phẩm được tăng lên.

Thay vì theo kịch truyền thống - cái luôn yêu cầu một vở kịch phải có một sự bóc trần, một cao trào và một kết thúc thì kịch của Beckett có một kết cấu tuần hoàn có thể được miêu tả như một vòng tròn lặp đi lặp lại vô tận. Độc giả không thể tìm thấy ở Trong khi chờ Godot bất cứ xung đột nào. Do vậy, hành động kịch ở đây vừa chạy vòng quanh lại vừa giậm chân tại chỗ. Nói đúng hơn, hành động kịch của Trong khi chờ Godot giống như một đường xoắn ốc cứ trở đi trở lại và “không có gì xảy ra” cả. Việc Vladimir và Estragon cứ mỗi ngày đến chờ Godot ở cùng một địa điểm, cùng một thời khắc, lặp lại cùng một hành động giống nhau, gặp lại cùng những người đã gặp là một phần của vòng xoắn ốc thu nhỏ sẽ tiếp tục, tiếp tục đến vô cực.

Hồi II của vở kịch không hẳn là bản sao chuẩn xác của hồi thứ nhất nhưng cơ bản là sự lặp lại. Các chuỗi hành động lặp lại cùng với các chuỗi sự kiện tương tự: Estrangon ngủ trong cái hố, Vladimir gặp hắn bên cái cây, họ gặp Pozzo và Lucky, và rồi cậu bé đến thông báo rằng Godot không đến nhưng chắc chắn sẽ đến vào ngày hôm sau. Bằng cách này, sự lặp lại tạo ra kết cấu vở kịch không có cao trào bởi một điều duy nhất mà cốt truyện xây dựng đó là sự kiện đến của Godot. Tuy nhiên, sau hồi đầu tiên công chúng có thể khẳng định rằng Godot sẽ không bao giờ đến. Để hồi II trình diễn chuỗi hành động tương tự, Beckett tạo cho chúng ta cảm giác về sự chờ đợi của chúng ta và những chuỗi hành động hằng ngày. Mỗi ngày của chúng ta là gì nếu không phải là một hồi kịch tương tự. Chắc chắn có những thay đổi nhỏ nhưng rõ ràng là chúng ta dường như đang sống những chuỗi ngày giống nhau. Với những nhân vật trong vở kịch, chúng ta có cảm giác điều xảy ra luôn luôn không có gì đổi mới với họ.

Vladimir: Một buổi chiều thú vị

Estragon: Không thể quên được

Vladimir: Và chưa phải là kết thúc

Estragon: Phải nói là chưa

Vladimir: Chỉ mới bắt đầu

Estragon: Khủng khiếp

Vladimir: Tao tưởng như đang ngồi xem kịch

Estragon: Xem xiếc

Một giải pháp được chọn đối với nhân vật của Beckett ở đây được tái diễn một cách máy móc, lặp lại những cử động, tái diễn các trò chơi không ý thức: Vladimir và Estragon lặp lại những động tác vô nghĩa không với một ý thức nào cả và nhờ vậy thời gian trôi đi. Ở cả hai hồi họ cùng ôm hôn nhau, cùng nghĩ đến việc treo cổ lên cây, việc chia tay hay rời đi:

Vladimir: Vậy ta đến đó chứ

Estragon: Ừ đi thôi

(Hồi I)

Tương tự,

Vladimir: Vậy ta đi chứ

Estragon: Ừ đi

(Hồi II)

Rõ ràng, khán giả và độc giả sẽ hoàn toàn thất vọng nếu tìm ở đây một lối triển khai hành động kịch dựa trên xung đột kịch theo kiểu truyền thống. Không thể nói Didi và Gogo có xung đột với Godot hay Lucky có xung đột vơi Pozzo như một số người vẫn áp đặt. Cái gọi là hành động kịch ở đây chỉ là một chuỗi lặp lại liên tục. Đó là chuyển động vòng quanh của âm thanh, cử động, điệu bộ trong một vòng tròn được quy định một vòng tròn mở rộng mãi mãi và không bao giờ có thể định rõ một vòng tròn rộng hơn bên ngoài.

Trạng thái đều đều nhàm chán, vô vị như chính cuộc sống của nhân vật được thể hiện qua chính sự trùng lặp luẩn quẩn, đơn điệu đó. Nó cũng được thể hiện qua lời bài hát của Vladimir ở đầu hồi II:

“Một con chó chạy vào bếp

Ngoạm một khúc dồi

Đầu bếp vớ cái muôi

Đập nó tan thành vụn

Những chó khác thấy vậy

Vội đem nó đi chôn…”

Lời hát cứ thế quanh đi quẩn lại và nhân vật của Beckett cũng quanh đi quẩn lại trên sân khấu, các hồi kịch cũng quanh đi quẩn lại với những nhân vật, những động tác ngớ ngẩn vô ích: Estragon cầm mũ của Vladimir, Vladimir dùng cả hai tay chỉnh lại chiếc mũ của Lucky trên đầu gã, Estragon bỏ mũ gã ra đội lên đầu chiếc mũ của Vladimir rồi đưa mũ của gã cho Vladimir, Vladimir cầm mũ của Estragon, Estragon dùng cả hai tay chỉnh lại chiếc mũ của Vladimir trên đầu gã.

Vở kịch có thể một lúc nào đó tạo ra tiếng cười cho khán giả bằng những trò hề ngu xuẩn, những câu nói vô nghĩa của nhân vật. Tuy nhiên, như Beckett xác định ở phụ đề đó là một bi hài kịch, có thể khán giả sẽ cười vì thấy rằng mình không bị rơi vào trạng thái tồi tệ đó. Nói về khái niệm phi lí, Beckett không bình luận mà thể hiện nó một cách sinh động trên sân khấu. Nếu như trong kịch truyền thống, sự xâu chuỗi các hành động kịch tính trong hành động của nhân vật được xây dựng trên nguyên tắc logic và nhân quả ở tác phẩm này hoàn toàn không có điều ấy. Các cảnh dường như được xây dựng với những câu nói không có sự liên kết với logic rành mạch, tất cả chỉ là những sợi dây rối bời:

Estragon: Một kiểu cầu xin chung chung

Vladimir: Đúng thế

Estragon: Một yêu cầu mơ hồ

Vladimir: Nói thế cũng được

Estragon: Lúc đó ông ta trả lời ra sao

Vladimir : Là ông ta sẽ trả lời sau

Estragon : Là ông ta chưa thể hứa gì

Vladimir : Là ông ta cần suy nghĩ đã

Estragon : Lúc bình tĩnh

Vladimir : Lại còn phải hỏi ý kiến của gia đình

Estragon : Ý kiến các người liên quan

…..

(Hồi I)

Có vẻ sự xen kẽ của những độc thoại không liên quan làm cho các câu trên không có mối quan hệ logic, sự ổn định trong tường thuật. Các nhân vật dường như không nhận thức được những gì họ liên quan hay nơi nào, cái gì mà cuộc hội thoại của họ nói tới. Ở đây, điều cần nhấn mạnh là sự triển khai hành động kịch hoàn toàn không dựa trên logic nhân quả vì thực không có khoảnh khắc kịch tính nào cả bởi xung đột đã bị xóa bỏ hoàn toàn.

2.2. Sự phá vỡ hành động làm xuất hiện nhân vật phi tính cách

Kịch truyền thống thường gợi lên những nhân vật nung nấu ý chí, hành động mãnh liệt. Dù ở dạng nào nhân vật kịch cũng tự khẳng định bản chất của mình bằng hành động. Bao nhiêu tính cách là bấy nhiêu giằng xé và nhân vật kịch sau khi xuất hiện thì phải nhập ngay vào tuyến xung đột và lôi cuốn nhanh vào guồng hành động cảu tác phẩm.

Theo quan niệm truyền thống, nhân vật vật kịch phải có hành động và tính cách, nhưng trong Trong khi chờ Godot đã phá vỡ hành động, vì thế trong tác phẩm không tồn tại cái gọi là tính cách hiểu theo nghĩa truyền thống. Các nhân vật Vladimir, Estragon, Pozzo, Lucky có nói năng, có hành động nhưng họ không có những dục vọng, những quyết định đột ngột, những phản ứng trí tuệ sắc sảo, những biểu hiện sáng rõ của suy nghĩ và cảm xúc – những yếu tố cốt lõi đới với nhân vật kịch

Nhân vật trong Trong khi chờ Godot không có những mối xung đột cá nhân hay xã hội. Giữa họ không có mâu thuẫn để tạo bất cứ một bước ngoặt nào mà ở đó cá tính của họ được bộc lộ. Các nhân vật không có một sắc thái cá thể rõ ràng, họ giống như những biểu tượng phức hợp. Vladimir và Estragon hằng ngày đến chờ Godot nhưng không biết Godot là ai. Như vậy không thể hiểu là có một mối quan hệ thống trị hay bị trị giữa họ với Godot ở đây. Trong quá trình chờ đợi của họ thì Godoat không đến lần nào cả nhưng họ vẫn không thể hiện thái độ tức giận hay tuyệt vọng, họ tuy có ý định treo cổ nhưng ý nghĩ đó không xuất phát từ nhận thức về tình trạng của mình mà đó chỉ là một cách cho thời gian qua đi.

Vladimir : …Ta làm gì bây giờ ?

Estragon : Chờ

Vladimir : Nhưng trong khi chờ ta làm gì ?

Estragon : Hay tao với mày treo cổ lên ?

Vladimir: Hay tao với mày treo cổ lên

Estragon: (Khoái trá)

Những hành động của các nhân vật không xuất phát từ những dự cảm trong tâm thức mà nó trở thành một dạng thụ động. Nhân vật làm theo các động tác máy móc, vô nghĩa để giết thời gian và đôi lúc họ không kiểm soát được chính cơ thể của mình. Họ giống như là những con rối chứ không phải những con người có ý thức.

Tính cách của các nhân vật Trong khi chờ Godot bị đơn giản hóa một cách tối đa trong khi đặc tính hài hước, trần trụi của họ bị cường điệu thái quá. Khán giả khi xem vở kịch có thể cười lăn lộn trước những hành động : tháo giày của Estragon, trước trò chơi với cái mũ của hai gã, trước câu chửi bới tục tĩu của Pozzo, nhưng tuyệt nhiên không thể xét đoán xu hướng tiến triển của vở kịch như khi họ xem một vở kịch truyền thống. Nhân vật của Trong khi chờ Godot không chỉ bị xóa mờ tính cách và hành động mà còn được tác giả dán ghép các cặp nhân vật bên cạnh nhau và giữa họ không có mối liên hệ nào. Sự xuất hiện của Pozzo và Lucky không thúc đẩy, không trì hoãn, không gây ảnh hưởng rõ rệt nào tới Vladimir và Estragon. Thông thường trong kịch, mỗi nhân vật đều đóng vai trò cụ thể đối với sự triển khai hành động kịch, co thể mở ra một xung đột hoặc khơi dậy một hướng giải quyết. Nhưng trong tác phẩm của Beckett dù Pozzo và Lucky có xuất hiện hay không thì Didi và Gogo vẫn ngày ngày đứng dưới cái cây chờ đợi Godot và tái diễn những trò hề tẻ nhạt, vô nghĩa của họ. Nhà viết kịch để họ đứng cạnh nhau trên sân khấu với một kết nối duy nhất là tình trạng bi đát mà họ đang cùng trải qua, chính vì thế họ trở thành những mảnh vỡ số phận của nhân loại

Với sự xóa mờ tính cách nhân vật như vậy, rõ ràng nhân vật của Trong khi chờ Godot không thể được nhìn nhận trong một logic phù hợp hơn giữa tính cách và hành động. Do vậy, không khoác chiếc áo điển hình cho một tầng lớp hay một kiểu người nào. Nhưng nhân vật của Beckett lại nói được nhiều hơn thế, ông đưa ra cho người đọc, người xem một mớ hỗn độn mà không chỉ ra bất cứ điều gì, người đọc phải tìm kiếm, suy nghĩ và kết nối chúng lại thì mới có thể hiểu được. Nhân vật của Trong khi chờ Godot là những nhân vật mang ý nghĩa biểu tượng cao.

ð Tiểu kết : Hành động của Trong khi chờ Godot đã bị phá vỡ hoàn toàn khi cốt truyện và xung đột kịch không tồn tại, nó chỉ còn là những chuỗi lặp đi lặp lại những động tác, âm thanh trong một cấu trúc luẩn quẩn chạy vòng quanh. Nó không đặt ra mâu thuẫn nào, không giải quyết mâu thuẫn nào cả cũng không khắc họa một tính cách hay thúc đẩy một xung đột mang tính xã hội. Nó chỉ còn là những ám ảnh, những ẩn dụ về sự hiện hữu, phi lí của nhân vật

Đặt trong mối quan hệ với hành động kịch, nhân vật của Trong khi chờ Godot cũng được đánh giá là không phù hợp với kịch truyền thống. Tính cách của họ bị phá vỡ và chỉ còn lại những đặc tính hài hước, trần trụi, nhưng họ cũng là hình ảnh sâu sắc nhất về tình trạng bất ổn hiện hữu thường trực trong đời sống con người.

Không có xung đột, không có hành động, không có tính cách theo kiểu truyền thống nhưng vở kịch vẫn duy trì và gây ra kịch tính nhờ những lớp ý nghĩa biểu tượng, những ám dụ mà người đọc có thể suy ra từ mỗi hình tượng nhân vật.

3. Sự phá vỡ ngôn ngữ kịch trong Trong khi chờ Godot

Ngôn ngữ kịch theo kịch truyền thống, ngoài những chỉ dẫn sân khấu của tác giả còn chủ yếu ngôn ngữ của nhân vật. Khi xét đến ngôn ngữ kịch thông thường người ta ít đề cập đến chỉ dẫn sân khấu mà chỉ đề cập đến ngôn ngữ nhân vật bởi đó là ngôn ngữ có tính hành động, tính khẩu ngữ, tính hàm súc và phù hợp với tính cách nhân vật. Mỗi nhân vật với một nguồn gốc xuất thân, bản chất xã hội và một đặc điểm cá tính riêng, phải có ngôn ngữ phù hợp.

Trong vở kịch Trong khi chờ Godot Beckett đã phát triển khả năng của loại hình sân khấu kịch phi lí bằng lời của những ý nghĩa xúc tích và chiếm hữu một khả năng duy nhất để khớp nối cả sự im lặng lẫn sự thiếu vắng trên sân khấu. Trong vở kịch này, ông sử dụng thứ ngôn ngữ chấp nhận sự tồn tại trong tình trạng hỗn loạn và nhận thức rõ sự sa đọa của ngôn ngữ. Ông lựa chọn lời thoại kịch như là cấp độ cơ bản của hành động nhưng nghi nhờ sâu sắc những từ ngữ ấy. Chúng không thể giao tiếp hay thể hiện, chúng chỉ có thể đem lại sự thất bại mặc dù nhu cầu thể hiện bằng ngôn ngữ là một nhu cầu bắt buộc.

3.1. Ngôn ngữ hỗn loạn, thiếu logic

Vở kịch này viết ra với ý thức rằng ngôn ngữ bất lực với những cảm xúc bên trong và sự chấp nhận một thực tế rằng ngôn ngữ cũng là bản chất tồn tại của con người, do đó nó là một yếu tố không thể xóa bỏ. Ngôn ngữ trong Trong khi chờ Godot dường như chuyển động theo một quỹ đạo không bao giờ chạm tới cái trung tâm là sức mạnh biểu hiện hay khả năng biểu hiện. Beckett đã thừa nhận cái bất lực của ngôn ngữ trong giao tiếp để làm nổi bật sự phi lí trong tồn tại của con người, ông phá vỡ cơ bản những ý niệm ngôn ngữ, thiết lập các yếu tố của kịch trong một dạng thức tự do. Ngôn ngữ của Trong khi chờ Godot do vậy mà trở thành sự pha trộn giữa vô thanh và hữu thanh, mập mờ và không giới hạn.

Ngôn ngữ của vở kịch này đã bắt đầu bị tiêu biến trong những âm thanh vô nghĩa và những động tác lặp lại. Đối thoại của các nhân vật dường như không có khớp nối mà chỉ là những âm thanh được đặt cạnh nhau chen lấn một cách xô bồ, không thể hiện rõ ràng một nội dung hội thoại nào. Với Beckett bi kịch của tình trạng con người nằm trong một thực tế là ngôn ngữ phá hủy mọi hành động, nó chỉ là kẻ xúi giục, trói buộc nhân loại vào thế giới vật chất không có cái tôi. Do đó, ngôn ngữ kịch đã cố gắng phá vỡ sự kết hợp và chuỗi liên tục có tính logic từ đó thể hiện sự phân hủy ý thức :

Estragon : Thứ đó cũng còn khá hơn tim đập nhanh

Vladimir : Đúng nhưng bây giờ chúng mình cần tìm thứ khác

Estragon : Thử xem

Vladimir : Thử xem

…..

Chúng ngẫm nghĩ

Vladimir : Lúc nãy tao nói về cái gì nhỉ ? Chúng mình có thể nhắc lại

Estragon : Bao giờ ?

Vladimir : Thoạt đầu ấy

Estragon: Đầu cái gì

……

Trong những cuộc đối thoại này, mỗi dòng lại xóa bỏ dòng trước đó, những câu nói này phơi bày một sự trống rỗng của ngôn từ, xác thực cái hình thành nên bản chất của một thế giới tâm hồn bên trong đã trở nên phi lí. Sự thiếu vắng logic bên trong đã đặt một trật tự hỗn loạn khiến con người nghi ngờ những ngôn từ chính họ đang sử dụng.

Ở Trong khi chờ Godot, ta bắt gặp những “trò chơi” với ngôn ngữ, Estragon và Vladimir không ngừng tìm kiếm những từ đồng nghĩa, sử dụng những lời nói khoa học, nghệ thuật bởi chúng nghe có vẻ khoa trương:

Vladimir: Đúng hơn, phải nói chúng thì thào

Estragon: Chúng lẩm bẩm

Vladimir: Chúng xào xạc

Estragon: Chúng lẩm bẩm

Vladimir: Chúng nói những gì

Estragon: Chúng nói về cuộc đời của chúng

…..

Vladimir: Giống như tiếng lông chim

Estragon: Tiếng lá cây

Vladimir: Tiếng tro tàn

Estragon: Tiếng lá cây

Bằng cách nhại lại kiểu hung biện hoa mĩ và logic của ý nghĩa triết học thông thường, họ đã phá vỡ những ý nghĩa có thể nhận biết. Trong bài “diễn văn” khoa trương và lặp lại của Lucky, Beckett đã làm đông cứng những vụn vỡ của ngôn ngữ lí trí. Tuy nhiên độc bạch của Lucky không đơn thuần là vô nghĩa, sự rời vỡ và lặp lại trong bài diễn văn này phản chiếu một sự hỗn độn thuộc về trí tuệ và ngôn ngữ. Bài diễn văn được cấu trúc quẩn quanh bởi những câu và từ trở đi trở lại, dường như ở đâu có một sự lien hệ giữa bài diễn văn này với tình trạng của Lucky: Trong hồi II, Lucky mất dấu hiệu cuối cùng liên kết với nhân loại đó là mất đi khả năng khớp nối ngôn ngữ với ý nghĩ, trở thành một con vật bị buộc vào một sợi dây thừng nô lệ.

Beckett đã khai thác ngôn ngữ nhằm chiếm hữu khả năng khớp nối trật tự và hỗn loạn, sự xa đọa của ngôn ngữ dưới ngòi bút của ông trở thành phương tiện hiệu quả nhất khắc họa nên bắc tranh về tình trạng bi đát của con người.

3.2. Sự im lặng và những khoảng dừng của ngôn ngữ

Ngôn ngữ của kịch Beckett không chỉ tính ở những đối thoại mà còn là những khoảng im lặng với mật độ không nhỏ, rải rác trong toàn bộ vở kịch. “Văn bản của Beckett lại hung hồn nhất ở những chỗ vô nghĩa nhất của lời lẽ cũng như những khoảng trắng, những chỗ trống, những trò diễn kịch câm”

Trong vở kịch này, xúc tác của đối thoại là sự im lặng và khoảng dừng. Im lặng và khoảng dừng là yếu tố phá vỡ tính liên tục của ngôn từ, những khoảng lặng ấy được xếp đặt nhằm mục đích buộc khán giả phải kết nối và hiểu đươc chúng:

Vladimir: Lá cây cùng xào xạc một lúc.

Estragon: Mỗi cái lá nói cho riêng một mình nó

Im lặng

…

Vladimir: Chúng chết là chưa đủ

Estragon : Quả là chưa đủ

Im lặng

….

Vladimir : Chúng mình chờ Godot

Estragon : Quả có thế

Im lặng

….

Những sự im lặng, phân bổ, chia nhỏ cuộc nói chuyện thành từng mảnh, nó rõ ràng là một phần trong ngôn ngữ của họ và được đọc to lên để được khán giả nghe. Không chỉ có những khoảng im lặng và dừng giữa đối thoại của hai nhân vật với nhau mà trong bản thân mỗi chuỗi lời nói phát ra từ một người cũng bị cắt rời bởi những khoảng im lặng và dừng liên tiếp đó. Chúng ta không rõ sự im lặng của các nhân vật là để họ suy nghĩ hay làm bất kì hành động gì. Dường như những khoảng dừng này giúp Beckett miêu tả rõ hơn cái im lặng của sự không thỏa đáng, khi các nhân vật không tìm được từ họ cần. Đôi khi đó là những im lặng của kiềm chế, nhẫn nhịn bởi thái độ của người đối thoại hay ý thức rằng không thể phá vỡ sự cấm kị nào đó. Có khi đó là cái im lặng của sự đè phòng, khi họ chờ đợi sự đáp lại của người kia để đem lại cho chính họ cảm xúc rằng họ đang tồn tại :

Vladimir : Mai chúng mình phải quay lại đây

Estragon : Để làm gì

Vladimir : Chờ Godot

Estrgon : Ừ nhỉ (Sau một lát). Ông ta chưa đến à

Vladimir : Chưa

…..

Estragon : Hay ta mặc xác ông ấy (Sau một lát). Hay ta không cần ông ta nữa.

…..

Những khoảng im lặng và dừng này để lại cho khán giả một khoảng không gian, thời gian để họ khám phá khoảng trống tạo giữa những ngôn từ. Họ có thể can thiệp một cách sáng tạo vào việc thiết lập ý nghĩa của vở kịch. Những khoảng trống vô hình khiến cho ngôn ngữ càng trở nên phi lí, đẩy sự phi lí của tồn tại con người lên cao trào.

ð Tiểu kết : Từ việc xây dựng những đối thoại lặp lại và vô nghĩa làm cho đối thoại của các nhân vật phần lớn bị tiêu hủy, không ăn khớp theo logic hội thoại và logic lí trí. Những khoảng im lặng và dừng đã phân bố, chia nhỏ các đối thoại vốn đã hỗn độn càng trở nên rời rạc hơn. Chính những điều này đã phá vỡ ngôn ngữ thông thường và từ đó dẫn đến việc phá vỡ xung đột trong vở kịch này.

4. Sự phá vỡ không gian và thời gian trong Trong khi chờ Godot

Trong kịch truyền thống: cơ sở chung của kết cấu kịch truyền thống là phân chia thành các hồi và cảnh. Bằng cách đó, mỗi thời điểm ứng với sự kiện được miêu tả ở mỗi hồi nối tiếp với các thời điểm khác nhau. Thời gian được miêu tả (thời gian thực tại) ứng với thời gian cảm thụ (thời gian nghệ thuật). ở những thời đại khác nhau trong sáng tác của các kịch gia khác nhau có những cách xử lí khác nhau về két cấu, cách miêu tả không gian, thời gian của hành động kịch.

Tuy nhiên, chúng ta không thể nhìn nhận không gian thời gian trong kịch phi lí của Beckett theo cách chúng ta cảm nhận các yếu tố này trong kịch truyền thống. Cũng như các yếu tố khác thuộc bình diện kết cấu tác phẩm, thời gian và không gian của “Trong khi chờ Godot” cũng bị phá hủy thành những mảnh vỡ, không theo trật tự nào, nhưng lại thể hiện một trật tự đặc biệt duy nhất: một trật tự tồn tại thiết lập trên nền tảng hư vô.

4.1. Ngẫu nhiên và vô nghĩa

Trong “Trong khi chờ Godot”, bối cảnh không gian và thời gian của hành động có thể xếp vào loại dễ nhận thấy so với các vở kịch khác của Beckett. Vladimir và Estragon chờ Godot, nhưng họ không có thông tin cụ thể về cuộc hẹn này. Họ không biết khi nào ở đâu và ai là người họ đang chờ. Họ không hề trễ hẹn. Tuy nhiên, sự ý thức về thời gian của họ sớm thay đổi bởi sự can thiệp của một thời gian khác.

Estragon: - Mày biết chắc là chiều nay chứ?

Vladimir: - Cái gì?

Estragon: - Là phải chờ ấy

Vladimir: - Ông ta bảo phải thứ 7. (sau một lát) Hình như thế

Estragon: - Sau giờ đi làm

Vladimir: - Hình như tao có ghi.(gã lục trong túi, đầy ắp các thứ bẩn thỉu)

Estragon: - Nhưng thứ 7 nào? Mà hôm nay có đúng thứ 7 không? Hay hôm nay là chủ nhật? Hay thứ 2? Hay thứ 6?

Beckett xóa mờ thời gian và không gian cơ học bằng các chi tiết mờ nhạt trong cảnh trí của hành động. Ngày diễn ra cuộc hẹn với Godot của hai nhân vật là không rõ ràng và sự chắc chắn của họ giảm sút cùng với mối băn khoăn và hoài nghi. Ngay từ đầu Didi và Gogo đã tranh cãi về chuyện họ đợi Godo có đúng chôc hay không. Trong khi Vladimir khăng khăng rằng họ đợi đúng chỗ ngày hôm qua đã đợi thì Estragon lại bảo rằng gã không nhận ra nó. Tại sao các nhân vật đã lầm ngày trước đó và nếu họ đã đợi đúng chỗ của ngày hôm qua, tại sao họ không nhận ra cảnh vật? Câu trả lời, ngoại trừ cách giải thích đơn giản nhất là đổ lỗi cho trí nhớ tồi của họ, thì cuộc sông của họ sẽ luôn là như vậy, thậm chí ngày hôm nay cũng chẳng ý thức rõ ràng. Sự lặp lại của chi tiếp lầm lẫn trí nhớ trong vở kịch là bằng chứng về tính chất không quan trọng của thời gian đối với Vladimir và Estragon

Trong hai hồi có nhiều chi tiết tương tự nhau, ngày sau cơ bản giống ngày trước chứng tỏ thời gian với họ là vô nghĩa như Gogo nói ở đầu hồi thứ hai: “Đối với tao thì bất kể như thế nào cũng là xong”. Điều này cho thấy hắn nhận ra sự vô nghĩa của thời gian. Mỗi ngày Vladimir và Estragon chờ Godot, và nếu ông ta không đếnvào ngày đó, họ lại trở lại vào hôm sau. Mỗi ngày họ tiếp tục chờ Godot cho đến khi hoặc là ông ta đến hoặc là thần chết đến nhưng điều đó không hề quan trọng vì thời gian là vô nghĩa đối với họ.

Thế giới của “Trong khi chờ Godot” là một thế giới không có bất cứ khuôn mẫu nào. Nó là biểu tượng cho hỗn mang-lực lượng thống trị vũ trụ hai kẻ lang thang hằng ngày đến cùng một nới để đợi Godot, không ai nhớ chính xã điều gì xảy ra vào hôm trước. Đêm xuống rất nhanh và Godot không bao giờ đến. Sự sắp đặt trong toàn bộ vở kịch cho thấy thời gian dựa theo tính ngẫu nhiên và do đó đời người cũng dựa trên sự ngẫu nhiên

Đối với không gian, cách bài trí đơn điệu trên sân khấu, cảnh vật hầu như không thay đổi là ám chỉ về tồn tại vô nghĩa , nhàm chán của con người. “Trong khi chờ Godot” mở ra một khung cảnh ngoài trời ảm đạm. Ở cả hai hồi, khung cảnh đó hầu như bất dịch: “Một con đường ở nông thôn, có một cái cây. Chiều muộn.” Và trong suốt diễn biến của vở kịch, khung cảnh này gần như giữ nguyên ngoài sự xuất hiện của mặt trăng khi đêm xuống.

Tất cả những hành động ngớ ngẩn của các nhân vật là cố gắng để níu kéo một sự thật là họ đang chờ đợi một nhân vật mơ hồ mà phần nào trong nhận thức của họ sẽ không bao giờ đến. Thời gian và không gian trong vở kịch này là một thứ hỗn độn , vỡ nát và rối loạn.

4.2. Rời rạc và bất tận:

Beckett xử lí các mạch rời rạc của thời gian trong cùng một thời điểm, nối chúng vào cùng một cảnh hỗn tạp trong một cái nhìn bao quát. Điểm nhìn của nhân vật nhảy từ hiện tại đến quá khứ và nhảy trở lại hiện tại, hành động chuyển từ nơi này sang nơi khác mà không có giới hạn. thời gian mất đi chiều sâu và dường như bị “không gian hóa”. Toàn bộ hành động bị biến thành một hỗn hợp phi lịch sử của các sự kiện:

Pozzo:- Mấy giờ rồi?

Estragon:- (Ngước nhìn trời)- Hình như...

Vladimir:- Bảy giờ? Hay Tám giờ...

Estragon:- Còn tùy mùa

Pozzo:- Chiều chưa?

Im lặng. Vladimir và Estragon nhìn mặt trời đang lặn.

Estragon:- Hình như mặt trời đang lên

Vladimir:- Không thể như thế được.

Estragon:- Nếu như kia là bình minh thì sao?

Vladimir:- Đừng nói điều ngu xuẩn. Đó là phương Tây.

(...)

Hồi II

Trong khi Estragon khăng khăng mặt trời buổi sáng đang lên thì Vladimir lại khẳng định là buổi chiều. Nhưng gã cũng không biết chắc về điều đó. Sự mù mờ về thời gian ném nhân vật vào một vùng hỗn độn lơ lửng của không gian khiến họ không nhận ra họ đang ở đâu nữa. Lúc này, không chỉ Pozzo mù mà dường như Vladimir và Estragon đều bị mù. Ý thức về không gian của họ thật tồi tệ. Họ không nhận biết được chuyển động của mặt trời, phương Đông hay phương Tây nữa. Họ mù hoàn toàn cho việc xác định cho mình một phương hướng.

Trên sân khấu thực tế luôn có một độ sâu của thời gian . Khi tấm màn sân khấu được kéo lên, chúng ta thừa nhận rằng nơi mà chúng ta nhìn thấy trên sân khấu đã ở đấy trước khi chúng ta nhìn thấy chúng và nó sẽ tiếp tục tồn tại thâm chí sau khi màn hạ xuống. Tuy nhiên “Trong khi chờ Godot” loại người mà ta thường gặp trong cuộc sống hằng ngày không tồn tại. Nhân vật của Beckett và thế giới của họ không có một lịch sử có thể nhận thức được cũng như các mối quan hệ thiết lập giữa họ. Hành động kịch thực hiện chức năng của nó tring một “hiện tại bất tận” hay một “chân không” của thời gian ở đó nó được lấp đầy bởi những câu hỏi không có câu trả lời hợp lí.

Estragon :- tao với mày đi đâu bây giờ

Vladimir:- Gần thôi

Estragon:- Không. Tao với mày sẽ đi thật xa nơi này được chứ?

Vladimir:- Không được

Estrgon:- Tại sao

Vladimir:- Mai chúng mình phải quay lại đây

Estrgon:- Để làm gì

Vladimir:- Chờ Godot

Estragon: - Ừ nhỉ (sau một lát). Ông ta chưa đến à?

Vladimir: - Chưa

( Hồi I)

Với “Trong khi chờ Godot”, Beckett đã giảm gần như mức tối đa những cái quen thuộc, để cho cái lạ, sự khác biệt lấn át hành động. Nhân vật của ông được đặt trong một thế giới đổ vỡ và trần trụi, xa lạ với chính bản thân họ. Họ không ý thức được về chính họ. “Phải chờ Godot” là câu nói lặp đi lặp lại rất nhiều lần của các nhân vật. Nhưng Godot là ai, bao giờ ông ta đến thì họ hoàn toàn không rõ. Sân khấu ở đây dường như tồn tại trong một cơn ác mộng, ở đó có sự tồn tại của con người trở nên mơ hồ và hành động của họ không được kiểm soát bởi ý thức:

Estragon : - Thế nào, ta đến đó chứ?

Vladimir :- Mày kéo quần lên

Estragon:- Cái gì?

Vladimir: - Kéo quần

Estragon : - Mày bảo tao cởi quần à?

Vladimir: - Kéo quần lên

Estragon :- Ừ nhỉ

(Hồi II)

Nhân vật ở đây đã được đơn giản hóa những đặc tính hài hước trần trụi của họ được cường điệu hóa quá mức. Thế nhưng sự mạnh mẽ của nhân vật như một đại diện của bất ổn thường trực, sự loạng choạng của con người trong ngục tù của không gian và thời gian; hỗn loạn, quay cuồng bởi những bí ẩn của chết chóc, tậm điểm của hoang mang và nỗi đau thường nhật.

Các nhân vật trong “Trong khi chờ Godot” không ý thức được về thời gian và những gì đã diễn ra. Thời gian đối với các nhân vật không được chia thành quá khứ, hiện tại và tương lai. Nó cũng không phải là một tiến trình nhất quán, tuyến tính. Nó rời rạc và chắp vá. Cuộc sống là một sự liên tục của thời gian nhưng cũng có thể là một chốc lát ngắn ngủi. Và thời gian của các nhân vật ở đây cũng vậy.

Vừa trôi chảy vừa đứng yên, vừa tuần hoàn vừa ngưng đọng, thời gian trong vở kịch cũng lại là biểu tượng cho một thế giới đang chết, khi mà nhân loại đi đâu, làm gì rồi cũng trở vè điểm xuất phát, trong một hông gian cũng đã trở nên bất định. “Trong khi chờ Godot đã nói lên sự thất bại của con người trong mênh mông hư ảo của không gian và thời gian.

4.3. Trống rỗng và tù bức

Cũng như đối với thời gian, Beckett áp dụng cùng một cách xử lí với không gian. Sân khấu của “Trong khi chờ Godot” tồn tại trong một không gian trống rỗng về ý nghĩa lịch sử khi danh từ riêng và địa điểm được sử dụng cho một cảnh cụ thể hàu như là những từ có thể thay đổi bởi bất cứ từ nào khác. Chúng thật khó có thể có được mối quan hệ với một cái tên hay một sự vật nào trong thế giới của chúng:

Estragon:- Chỗ này tuyệt vời! (Gã quay gót, tiến sát hàng đèn chân, nhìn về khán giả) Toàn những bộ mặt tươi vui (Gã quay về phía Vladimir) Ta đi được chứ?

Vladimir:- Không được

Estragon:- Tại sao?

Vladimir:- Còn phải chờ Godot

Estragon:-Ừ nhỉ (Sau một lát) Mày biết chắc là ở chỗ này chứ?

Vladimir:- Cái gì?

Estragon:- Là cần phải chờ ở đây

Vladimir:- Ông ta nói là ở trước một cái cây. (Cả hai nhìn cái cây) Mày có nhìn thấy những cái cây khác chứ?

(Hồi II)

Cái “ở đây” mà Vladimir nhận ra trong giây phút như là nơi gặp gỡ Godot không có định danh. Nhà viết kịch không chỉ ra bất cứ nét đặc thù nào ngoài một cái cây và một bãi hoang. Pozzo và Lucky không nhớ “ngày hôm qua”, đôi giày khác màu và đã chật hơn, cậu bé đưa tin thì quả quyết chưa hề gặp họ. Không gian mà họ tưởng như quen thuộc cũng trở nên mơ hồ xa lạ. Họ nghi ngờ trí nhớ và khả năng nhận biết và ghi nhớ của mình. Sân khấu của Beckett bỗng trở nên trống rỗng, độc lập, không có sự kết nối cần thiết với thế giới, nơi họ được tìm ra.

Trên sân khấu truyền thống, nhân vật được kết với vật thể và môi trường của họ. Sự vật và môi trường để lộ ra rất nhiều và ngược lại. ztrong “Ham let” sân thượng hay một gian phong trong lâu đài có liên quan tới xã hội mà nó thuộc về. Trong “Romeo và Juliet” cái ban công và khu vườn là thế giới riêng của đôi tình nhân. Mọi thứ trên sân khấu được đóng khung trong một cảnh đầy ý nghĩa. Beckett sân khấu trong sự phá hủy, mà ở đó chức năng và mọi biểu hiện bị xóa sạch. Ngôn ngữ, sự sắp đặt, nhân vật và các vật thể trên sân khấu của ông tập trung ở trạng thái gần như thiếu vắng cái thế giới mà chúng muốn biểu hiện. Trong kịch truyền thống có sự đến và rời đi. Sân khấu là không gian mở và thoáng. Sân khấu của Beckett là một không gian khép kín và bất định dạng.Sân khấu là một thế giới hoàn toàn trông trải. Hành trình của họ không tiến lên cũng không lùi lại, không ai trong họ đến đích cả.

Vladimir: - Vậy ta đi chứ?

Estragon:- Ừ, đi

Chúng không hề nhúc nhích

Nếu như đối với thời gian, Beckett dồn nhiều tình tiết vào những sự kiện khác nhau vào cùng một tình huống biến thành hỗn hợp phi lịch sử thì ông cũng làm vậy đối với không gian. Không gian của “Trong chờ Godot’ thiếu vắng những hiện hữu quen thuộc. Beckett bày ra trước mắt người đọc thế giới sự vật, đồ vật đơn giản nhưng đầy ám ảnh. Nếu như kịch truyền thống, khán giả được chứng kiến một thế giới y như thật thì trong kịch của Beckett sự rập khuôn này đã giảm tới mức tối đa. Nó là sự hiện hữu thiếu vắng sự hiện diện của sự sống, báo hiệu một tồn tại phi lý của con người. Estragon ngủ quen trong cái hố, Lucky vác lỉnh kỉnh những vali đồ đạc cổ quấn dây thừng đến trơ cả thịt. Cảnh vật gây kinh hãi có thể khiến cho khán giả bị sốc, nhưng rõ ràng Beckett muốn trình diễn trước chúng ta một nỗi khắc khoải của con người trên mặt đất, không có sự chống đỡ nào khác ngoài sự chông đỡ bi hài mong thời gian trôi qua.

ð Tiểu kết : Kịch của Beckett dẫn độc giả khán giả vào một thế giới xa lạ nơi họ bắt gặp những con người bị thui chột giác quan. Beckett phá hủy lịch sử của nhân vật, đặt họ tồn tại trong không gian, thời gian mà ở đó thời gian và không gian không còn là yếu tố để nhận thức sự hiện hữu của chính họ. Chính điều này là nhân tố quan trọng để phá vỡ xung đột trong vở kịch này.

IV. Tổng kết

Nhắc đến Beckett, người ta nhắc đến “Trong khi chờ Godot”. Nhắc đến Beckett, người ta nhắc đến kịch phi lí, nhớ đến cảnh những gã lang thang vật vờ tên cánh đồng hoang, đợi chờ và tuyệt vọng. Ai đó phán xết ông là bi quan, là kẻ thui chột niềm tin. Thế nhưng ai đó cũng nói rằng tác phẩm này hay nhiều tác phẩm kịch phi lí khác, ra đời như một tiếng kêu thức tỉnh cả nhân loại đang tê liệt trong cơn ác mộng của cuộc sống thường nhật. Mục đích của đời người là một câu hỏi không hồi đáp. Beckett đã trăn trở tìm câu trả lời và bế tắc. Ông thể hiện sự bất lực của mình vào các tác phẩm.

Dù hai hồi hay trăm hồi, “trong khi chờ Godot” cũng sẽ lặp lại chừng ấy hành động, chừng ấy sự kiện, chừng ấy con người. Không xung đột, không cốt truyện, không tính cách ngoài hai gã lang thang mỗi ngày đến dưới cái cây và chờ Godot. Godot không đến, họ muốn rời đi nhưng vẫn đứng lại. Vở kịch là một vòng tròn đến bất tận với những ám ảnh và trùng trùng điệp điệp với những biểu tượng và cuộc sống của con người.

Những tiếng nói rời rạc và bất tận lặp lại như những tiếng vang của nữ thần Echo, tuyệt vọng và vô nghĩa. Những khoảng lặng liên tiếp đẩy chúng ta vào một vực thẳm sâu hun hút đầy những tiếng nói không lời, vô thanh nhưng lại hữu thanh.

Thời gian thì vô nghĩa cũng như đời người là vô nghĩa. Con người sống trong một hiện tại bất tận ở đó họ bị ném vào một không gian trống rỗng, một vùng mênh mông tăm tối không lối thoát nhưng không phải là lại lẫm.

“Trong khi chờ Godot” là một tác phẩm kịch phi lí, do vậy nó mang đầy đủ đặc trưng của thể loại kịch này và đi lại tất cả những quy tắc, đặc điểm của kịch truyền thống. Và dẫu Becket đã cố gắng để bỏ qua ngôn ngữ thì “Trong khi chờ Godot” vẫn “ấp úng” tiếng nói rời rạc của mình để cất tiếng về đời sống- một đời sống ở đó con ngừi bị tha hóa và chịu đọa đầy. Đó là lí do tại sao vở kịch góp công đưa Beckett đến bục vinh quang của giải Nobel- giải thưởng chỉ dành cho những người có cống hiến xuất sắc cho một nhân loại hòa bình, tiến bộ và cũng là một nhân loại đau khổ muôn đời.

Danh mục tài liệu tham khảo

1. Nhiều tác giả, Giáo trình văn học phương Tây, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2015.

2. Lê Nguyên Cẩn, 2011, Đọc lại En Attendant Godot của Beckett, Tạp chí khoa học, Số 9, T.26-33.

3. Nguyễn Thùy Linh, 2011, Những nhân vật mặc đồng phục trong kịch Samuel Beckett, Tạp chí văn học nước ngoài, Số 3, T.150-158.

4. Lê Nguyên Cẩn, 2004, Kịch phi lí và kịch truyền thống- từ cái nhìn so sánh, Tạp chí khoa học, Số 5, T.15-21 .

5. Kiều Nga, Luận văn thạc sĩ Ngữ Văn: Những mô-tip trong “Chờ Godot”, “Những ngày tươi đẹp” và “Tàn cuộc” của Samuel Becket, Hà Nội, 2007.

6. http://tapchivan.com/tin-van-hoc-nuoc-ngoai-hinh-tuong-godot-cua-beckett-tu-goc-nhin-van-hoa-785.html

7. Tác phẩm Trong khi chờ Godot: http://vietmessenger.com/books/?title=trongkhichogodot

Minh Thúy Sinh

Thứ Hai, 13 tháng 11, 2017

Xung đột kịch trong Chờ Godot của Samuel Beckett

Danh mục tài liệu tham khảo

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét